Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο Μαντούδι

Κατά την προ του 1900 εποχή δυο σπουδαία ζητήματα απασχολούσαν τους κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας: Το εργατικό των ορυχείων του Μαντουδίου και το αγροτικό που ήτανε ζήτημα πανελλήνιο. Και πρώτα θα εκθέσω το εργατικό που ήταν η αιτία να έλθει στο Μαντούδι ο Βενιζέλος. Στην περιφέρεια του Μαντουδίου τότε υπήρχαν πολλά ορυχεία λευκολίθου στα οποία δούλευαν χιλιάδες εργάτες με κέντρο το Μαντούδι. Η έναρξη των εργασιών εξόρυξης του λευκολίθου άρχισε την πρώτη δεκαετία του περασμένου αιώνα. Η τότε εποχή ήταν πολύ δυσμενής για τον εργάτη, όχι μόνο στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος αλλά και σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Η κυριαρχία του καπιταλισμού σε όλες τις βιομηχανικές χώρες ήταν πολύ σκληρή και επεδίωκε πάντα την άγρια εκμετάλλευση του εργάτη. Δεν αναγνώριζε και δεν παρείχε τα νόμιμα δικαιώματα στον εργάτη και ούτε καν του εξασφάλιζαν ευνοϊκές συνθήκες εργασίας. Την εποχή λοιπόν εκείνη οι εργάτες αυτών των ορυχείων δούλευαν κάτω από άθλιες συνθήκες.

Μόνιμοι και έκτακτοι εργάτες, ενήλικοι και ανήλικοι, μπαζαδόροι και μιναδόροι, όλοι τους τότε εργάζονταν από της Αυγής έως της Εσπέρας σχεδόν άνευ διακοπής και καθ' όλη την διάρκεια του έτους. Πιο τραγική μάλιστα ήταν η κατάσταση τον χειμώνα. Με τα φαναράκια από πολύ πρωϊ και μέχρι πολύ αργά το βράδυ μες το κρύο, τη βροχή και το χιόνι, πηγαινοέρχονταν δε, από το Μαντούδι και τα χωριά τους, α κόμη κι από την μακρινή Παλαιόβρυση με τα πόδια καθημερινά στις σκοτεινές και υγρές γαλαρίες. Εδώ τώρα για λίγο ας αγνοήσουμε για λίγο τις άθλιες συνθήκες εργασίες των εργατών των ορυχείων Μαντουδίου κι ας αναφερθούμε σε ένα άλλο πιο τραγικό ζήτημα που ήταν και η κύρια αιτία της άφιξης του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Μαντούδι. Ακριβώς τότε σε όλους σχεδόν τους εργάτες υπήρχε μια άγρια και σχεδόν ληστρική εκμετάλλευση στο θέμα της πληρωμής από την εργοδοσία. 

Τον αισχρό αυτόν τρόπο πληρωμής των εργατών των ορυχείων, τον περιγράφει ο ιστορικός εκείνης της εποχής Γ. Αφένδρας " Διευθυντές λοιπόν της εταιρείας είχαν βρει έναν ληστρικό τρόπο πληρωμής των εργατών, αντί δηλαδή να πληρώ νουν τους εργάτες εις χρήματα σε καθορισμένη ημερομηνία, έδιδαν, απλώς σε κάθε εργάτη μιαν έντυπον απόδειξη στην οποίαν αναφέρουν τον αριθμόν των ημερομισθίων και το ποσόν το οποίο δικαιούντο ο κάθε εργάτης, ο οποίος έπρεπε να πηγαίνει στο ταμείο της εταιρείας εις την Αθήνα για να την ε ξοφλήσει. Επειδή όμως αυτό ήταν αδύνατο, εις κάθε εργάτη του υποδεικνύουν ορισμένους εμπόρους του Μαντουδίου εις τους οποίους τα κατέθετε με έκπτωση έως 10% και ο έμπορος τα λάμβανε και έδιδε όπως έλεγαν τότε "όσα βαστούσε η ψυχή του". Αν όμως κάποιος εργάτης είχε μεγάλη ανάγκη χρημάτων και τα ήθελε σύντομα σε μετρητά υπήρχαν ορισμένοι τοκογλύφοι που τους εξυπηρετούσαν πιο σύντομα, με έκπτωση 15 και 20 % Οι έμποροι και οι τοκογλύφοι αφού συγκέντρωναν αρκετές αποδείξεις μετέβαινον στην Αθήνα και εξοφλούνταν αμέσως αποκομίζοντες αρκετόν κέρδος".

Ευτυχώς τότε με τις συμβουλές και την πρωτοβουλία εργατών που είχαν δουλέψει και σε άλλα ορυχεία και είχαν κάποια συνδικαλιστική εμπειρία και γνώριζαν πολύ περισσότερα για τα δικαιώματα του εργάτη και αντιλαμβάνονταν πόσο άδικη ήταν η συμπεριφορά της εργοδοσίας. Κατόρθωσαν να ενώσουν όλους αυτούς τους απλούς εργάτες των ορυχείων στην κήρυξη μιας γενικής απεργίας. Έτσι όλοι μαζί σύσσωμος ο κόσμος της εργατιάς του Μαντουδίου και όλων των περιχώρων. Κατάλαβαν τους φούρνους και όλες τις εγκαταστάσεις και απείλησαν όλους τους διευθυντές ότι θα ανατινάξουν τους φούρνους και τις γαλαρίες, αν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους.

Την άλλη μέρα το πρωί και ώρα 7 ανεχώρησε για το Μαντούδι μετά της συνοδείας του, προς επίσκεψη των εγκαταστάσεων της Μεταλλευτικής Εταιρείας Λευκολίθου". Εις το ίδιο φύλλο της εφημερίδας ο ανταποκριτής έγραφε : "Η υποδοχή του Βενιζέλου εις το Μαντούδιον την 3/Ιουνίου/1912. Επί τη ειδήσει της αφήξεως ενταύθα του Πρωθυπουργού, πάντες οι κάτοικοι της κωμοπόλεως ήτο συ γκεντρωμένοι στην είσοδο της κωμόπολης παρά την εκεί γέφυραν ήτις είχε διακοσμηθεί δια μύρτων και καταλλήλως κατασκευασμένη αψίδα, επί της οποίας ανέμιζεν η ελληνική σημαία. Ένθεν κι ένθεν είχαν τοποθετηθεί οι μαθηταί αμφοτέρων των φύλλων με επικεφαλής τους διαδασκάλους των. Εν αρχή κατέλαβον θέσιν ο Δήμαρχος Αλέξιος Γεροδημητρίου μετά του δημοτικού συμβουλίου και των λοιπών αρχών.

Οι σύμβουλοι της Εταιρείας που επροπορεύοντο μη αναμένοντες τέτοιαν υποδοχήν, είπαν στον σωφέρ να αναπτύξει ταχύτητα και έτσι προσπέρασαν συντόμως. Ο κατόπιν δε ερχόμενος κ. Βενιζέλος ιδών την συγκέντρωσιν διέταξε τον σωφέρνα σταματήσει. Κατέβηκε δε, αμέσως από το αυτοκίνητο και πήρε μια ανθοδέσμη που του την πρόσφερε μια μα θήτρια και άκουσε την μακράν προσφώνηση του Δημάρχου και του Διευθυντή ου Δημοτικού Σχολείου Παμφίλη Παπαντωνίου. Μετά απ' όλα αυτά ο Πρωθυπουργός είπε στον Δήμαρχον "Κύριε Δήμαρχε επειδή έχουμε προ γραμματίσει να πάμε στα γραφεία της Εταιρείας εις στους φούρνους όπου μου είπαν ότι έχουν συγκεντρωθεί εργάτες, τώρα φεύγω και θα επανέλθω να μιλήσω στους κατοίκους την μεσημβρίαν. Αμέσως μετέβη στους φούρνους όπου οι εργάτες τον περίμεναν με ζητοκραυγές. Εκεί η επιτροπή των εργατών του εξέθεσε τα αιτήματά τους.

Ο Βενιζέλος έμεινε κατάπληκτος με τον τρόπο της πληρωμής και την αδικαιολόγητη παράταση του χρόνου εργασίας των και ζήτησε από τα μέλη των περισσότερες πληροφορίες και διευκρινήσεις, αν όντως ήταν σωστά όσα του εξέθεσαν. Οι σύμβουλοι της Εταιρείας ισχυρίσθηκαν τα συνήθη ψέματα και ο Βενιζέλος πήρε αμέσως την απόφασιν. Οι εργάτες να πληρώνονται ανά 15θήμερο στα γραφεία της Εταιρειας στους Φούρνους και μέχρι την ψήφησιν ειδικού νόμου οι εργάτες πάσης ειδικότητας θα ειργάζοντο οκτάωρον. Εγευμάτισεν στους Φούρνους και επανήλθεν στο Μαντούδι όπου στην πλατείαν είχε συγκεντρωθεί μεγάλο πλήθος από κατοίκους της περιοχής.

Στην πλατείαν μίλησε ο Πρωθυπουργός για τα μέτρα που θα λάβει υπέρ των εργατών και των γεωργών, αναγγέλλοντας τότε τον αβάσταχτον φόρον των αροτριόντων και πολλών άλλων σοβαρών ζητημάτων". Ανεχώρησε αμέσως για τα Αχμέταγα (Προκόπι) προκειμένου να συναντηθεί με τον μεγαλοτσιφλικά Φραγκ-Νόελ-Μπαίκερ. Κατά την συνάντηση των δύο ανδρών στο Προκόπι έλαβε χώρα σημαντικό επεισόδιο που νομίζω ότι έχει αρκετό ιστορικό ενδιαφέρον, θα το περιγράψω εκτενώς δε στο επόμενο φύλλο της Βόρειας Εύβοιας. Ο Βενιζέλος τότε στο Μαντούδι έδειξε τόλμη και ειλικρίνεια παίρνοντας το μέρος των εργατών, οι εξαγγελίες του δε, είχαν απήχηση σε όλη τη χώρα. Επίσης έδειξε ότι δεν ή ταν μια μεγάλη πολιτική φυσιογνωμία αλλά και μια συνδικαλιστική μορφή.